اجرت المثل زوجه
اجرت المثل درواقع حقی است که در برابر تکالیف زن در قبال شوهرش در نظر گرفته می شود. زن این اختیار را دارد تا اجرت کارهایی را که در زندگی مشترک هیچگونه تعهد قانونی نسبت به آن ندارد را از شوهر مطالبه کند اما در ازای انجام تکالیف قانونی، مستحق دریافت اجرت نخواهد بود.
اجرت المثل زوجه (اجرت المثل ایام زوجیت چیست؟)
اجرت المثل ایام زوجیت بنابر تعریفی که پیش تر از واژه اجرت المثل ارائه شد به معنای بها و اجرت تمامی کارهایی است که زن در خانه شوهر انجام داده است. همانطور که قبلا گفتیم تنها وظیفه زن تمکین از شوهر است. پس در قبال هر کاری که غیر از آن در خانه شوهر انجام می دهد تحت شرایطی مستحق دریافت اجرت و پاداش است.
ماده ۳۳۶ قانون مدنی مقرر می دارد :
«هر گاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفاً برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است.»
بنابر ماده فوق هر کسی که به دستور دیگری عملی را انجام دهد که برای آن عمل عرفا دست مزدی پرداخت می شود مستحق دریافت آن دستمزد عرفی خواهد بود. زن هم در زندگی مشترک از این قاعده مستثنی نیست. لذا اگر کاری در خانه شوهر انجام دهد که برای آن عرفا مزد پرداخت می شود، مستحق دریافت این اجرت خواهد بود.
همچنین در بند الف تبصره ۶ ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق که در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۷۱ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید مقرر شد که چنانچه شرایط زیر محقق شود زن مستحق دریافت اجرت المثل خواهد بود.
در این ماده واحده مقرر شده است:
«چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا بر عهده وی نبوده، به دستور زوج و با نداشتن قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام‌شده را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌کند.»
اجرت المثل زوجه (شرایط تعلق اجرت المثل)
برای اینکه طبق قانون، اجرت المثلی که به زن تعلق میگیرد باید شرایطی وجود داشته باشد. در صورتی که جمیع این شرایط محقق شود زن مستحق دریافت اجرت المثل خواهد بود. این شرایط عبارت است از:
- در ضمن عقد شرط نشده باشد
در هر عقد و قراردادی که بین طرفین منعقد می شود طرفین آزاد هستند که شروطی را در ضمن عقد درج نمایند و در صورت توافق بر این شروط ، مکلف به انجام آنها خواهند بود. این شروط ضمن عقد چنانچه خلاف مقتضای ذات عقد نباشند یا شروط غیر شرعی و غیر قانونی نباشند باید اجرا شوند.
یکی از شروطی که توافق در رابطه با آن از نظر قانون اشکالی ندارد، توافق در رابطه با کار در منزل توسط زن است. طرفین در ضمن عقد می توانند شرط کنند که در قبال کلیه کارهایی که زن در خانه انجام می دهد از جمله آشپزی، نظافت، نگهداری از بچه ها و… مستحق دریافت هیچگونه اجرت و پاداشی نباشد و همه این کارها را در خانه به صورت رایگان انجام دهد. در این صورت زن مستحق دریافت این اجرت نخواهد بود.
یک نوع دیگر از شرط ضمن عقد را هم در رابطه با اجرت المثل زن می توان فرض نمود. مثلا اینکه در ضمن عقد شرط شود که در قبال کلیه کارهایی که زن در خانه شوهر انجام می دهد مستحق دریافت مقداری اجرت مشخص باشد. مثلا می توان گفت که در قبال کلیه کارهایی که زن در خانه انجام می دهد ماهیانه یک میلیون تومان اجرت دریافت نماید. طبق تعریفی که قبلا به آن اشاره کردیم به این نوع از اجرت، اجرت المسمی گفته می شود زیرا به صراحت در متن قرارداد ذکر شده است. پس در صورت مشخص شدن اجرت المسمی زن دیگر مستحق دریافت اجرت المثل نخواهد بود.
- تبرعی نباشد
طبق ملاکی که ماده ۳۳۶ در خصوص اجرت المثل زن مشخص می نماید شخصی که کاری را انجام می دهد نباید قصد تبرع داشته باشد. به عبارت دیگر اگر شخصی از سر لطف و مهربانی بخواهد کاری را به صورت رایگان برای شخص دیگری انجام دهد مستحق اجرت المثل ایام زوجیت نخواهد بود. البته از آنجایی که اصولا هیچ شخصی برای دیگری کاری را به رایگان انجام نمی دهد و به بیان حقوقی، انجام هر عملی ظاهر در عدم تبرع دارد، بار اثبات این موضوع بر عهده شوهر می باشد.
به عبارت دیگر باید گفت علی الاصول کلیه کارهایی که زن در خانه شوهر انجام می دهد به نیت تبرع و مجانی نیست و این موضوع را مرد باید برای دادگاه به اثبات برساندکه زن به قصد تبرع کاری را انجام داده است. چنانچه مرد موفق به اثبات قصد تبرع زن در انجام این امور شود مساله اجرت المثل زن منتفی می گردد و زن مستحق اجرت المثل نخواهد بود.
- کار شرعا به عهده زن نباشد
از شرایطی که در ماده واحده فوق الذکر به آن اشاره شده است این است که کاری که انجام شده است نباید شرعا و قانونا بر عهده زن بوده باشد. به عبارت دیگر اگر کارهایی که زن در زندگی مشترک انجام می دهد خارج از تکلیف شرعی و قانونی او بوده باشد اصولا مستحق دریافت اجرت المثل ایام زوجیت برای آن عمل خواهد بود. همانطور که قبلا هم گفتیم وظیفه شرعی و قانونی زن فقط تمکین از شوهر است و زن هیچ وظیفه ای در انجام کارهای منزل و نگهداری از فرزندان ندارد لذا برای انجام آنها می تواند درخواست اجرت نماید.
- به دستور شوهر باشد
ملاک دیگری که ماده ۳۳۶ در رابطه با استحقاق زن به دریافت اجرت به ما می دهد این است که کلیه کارهایی که زن در زندگی مشترک انجام داده است باید به درخواست و دستور شوهر بوده باشد. پس چنانچه کاری به دستور و درخواست شوهر انجام نشده باشد به آن زن اجرت المثل تعلق نمی گیرد.
