اعاده دادرسی حقوقی
اعاده دادرسی حقوقی
اعتراض به حکم صادره قطعی و درخواست پیگیری پرونده های مختومه، از طریق اعاده دادرسی امکان پذیر است. اعاده در لغت به معنای بازگرداندن است.
با درخواست محکوم علیه (خوانده یا متهم)، پرونده با وجود صدور حکم قطعی، مجددا در دادگاه صادر کننده حکم، مورد بررسی قرار گیرد.
اعاده‌دادرسی یک روش استثنایی اعتراض به آرای محاکم است که به موجب آن، پرونده ای که با رای قطعی یا قطعیت یافته مختومه شده‌است، مجدداْ مفتوح و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
منظور از «روش استثنایی اعتراض به آرا» این است که در برابر روش‌های عمومی اعتراض به آرای محاکم قرار دارد؛ به این شرح که به‌طور کلی، دو روش عمومی اعتراض به آراء محاکم وجود دارد: واخواهی و تجدیدنظرخواهی.
در این دو روش، هر شخصی که رایی علیه او صادر شده باشد (اعم از آنکه محکوم شده باشد یا حقی برای او به اثبات نرسیده باشد)، می‌تواند نسبت به آن رای اعتراض و درخواست رسیدگی مجدد در همان مرجع (واخواهی) یا مرجع بالاتر (تجدیدنظر) نماید و به غیر از محکومیت، موجب دیگری برای طرح این درخواست وجود ندارد.
در نقطه مقابل، در روش‌های استثنایی اعتراض به آراء از جمله اعاده‌دادرسی، صرف صدور حکم به ضرر شخص، برای طرح این اعتراض کافی نیست و باید حتماً علت مشخصی که توسط قانون تعیین شده نیز وجود داشته باشد.
به عبارت دقیق‌تر، جهات و مبانی طرح این درخواست‌ها، محدود و غیرمعمول می‌باشد. به همین علت به «روش‌های استثنایی اعتراض به آراء» شناخته می‌شوند.
به غیر از اعاده‌دادرسی، اعتراض ثالث و فرجام‌خواهی نیز جزو روش‌های استثنایی اعتراض به آرا می‌باشند.
اعاده دادرسی حقوقی، به معنای اعتراض به حکمی است که به صورت قطعی، توسط دادگاه، صادر شده است یا بعد از طی مهلت یا مراحل شکایت، قطعی شده است. رای قابل اعاده دادرسی حقوقی، در قانون آیین دادرسی مدنی، مشخص شده است و اینگونه نیست که بتوان، نسبت به تمام آرای دادگاه های حقوقی، تقاضای اعاده دادرسی حقوقی داشت.
قانونگذار در صدر ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی شرایط اعاده دادرسی را چنین بیان مینماید:
“نسبت به احکامی که قطعیت یافته ممکن است…. درخواست اعاده دادرسی شود”.
این سطراز ماده حاوی دو شرط می باشد که قانونگذار وجود دو شرط مزبور را جهت اعاده دادرسی حقوقی ضروری دانسته است.
• رای صادره حکم باشد: ذکر کلمه در ماده مزبور احکام نشان می دهد که تنها از حکم های صادره میتوان درخواست اعاده دادرسی در امور حقوقی نمود و شامل قرارها نمی گردد.
• حکم صادره قطعیت یافته باشد: تقاضای اعاده دادرسی از آرای غیر قطعی امکان پذیر نمی باشد. البته توجه به این نکته هم لازم است که قانونگذار از عبارت قطعیت یافته استفاده نموده است چرا که اگر حکم قطعی مد نظر بود احکامی که تنها در مرحله اولیه قطعی اعلام شده بود قابل اعاده دادرسی شمرده می شدند ،در حالی که قانونگذار از عبارت قطعیت یافته استفاده نموده است و با این عبارت احکام غیر قطعی همچون واخواهی ،قابل تجدیدنظر و فرجام که پس از طی طریق شکایت به مرحله قطعیت میرسند را نیز شامل ماده قرار داده است و این موضوع دامنه احکام قابل اعاده دادرسی را گسترده تر می نماید.
جهات اعاده دادرسی
تحقق و اثبات یکی از دلایل زیر جهت درخواست اعاده دادرسی ضروری است:
• مغایرت رای صادره با قوانین آشکار شرعی بنابه تشخیص رئیس قوه قضائیه
• عدم تطابق موضوع حکم صادره با ادعای خواهان
• حکم صادر شده بیش از خواسته خواهان باشد.
• عدم تطابق مفاد حکم صادره به جهت استناد به مواد قانونی متضاد با هم
• صدور حکم متفاوت در ارتباط با پرونده ای که قبلا در همان دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و حکم صادر شده است.
• تقلب فرد مقابل دعوی(مثل شهادت دروغ) که در حکم صادره تاثیر گذار بوده است.
• اثبات اینکه حکم با استناد به اسناد جعلی صادر شده است.
• دستیابی به مدارکی که بر حق بودن فرد درخواست کننده اعاده دادرسی را ثابت نماید
چه مواقع از اعاده دادرسی استفاده می شود؟
اعاده دادرسی به نوعی به استحکام و اعتبار احکام لطمه می زند و آن را دچار تزلزل می کند، برای همین استفاده از اعاده دادرسی محدود می باشد و تنها در مواقعی که قانون مقرر کرده باشد قابل استفاده است. و در جلسه دادرسی زمانی به دادخواست رسیدگی می شود که اعاده دادرسی در آن قید شده باشد.
مهلت درخواست اعاده دادرسی
برای این که بتوان درخواست اعاده دادرسی کرد؛ افراد مقیم داخل ایران ۲۰ روز و افراد مقیم خارج از ایران ۲ ماه زمان دارند. در صورتی که در این مدت زمان شخص معترض به دادگاه مراجعه کند؛ می تواند روال جریان پرونده را به کلی تغییر دهد. در نقطه مقابل اما اگر در مدت زمان مشخص شده شخص به دادگاه مراجعه نکند؛ نمی تواند این انتظار را داشته باشد که رای اعتراض وی توسط دادگاه بررسی شود. البته در یک سری از شرایط این امکان وجود دارد که شخص معترض در زمان مشخص شده در دادگاه حضور نداشته باشد. از مهم ترین این شرایط می توان به
• بیمار شدن شخص معترض
• به وجود آمدن حوادث غیر مترقبه
• فوت شدن اقوام درجه یک بیمار
• تحت تعقیب بودن شخص معترض
اشاره کرد.
الزامات قانونی که باید در مورد اعاده دادرسی حقوقی بدانید:
چنانچه اعاده دادرسی به جهت مغایر بودن دو حکم باشد ابتدای مهلت از تاریخ آخرین ابلاغ هریک از دو حکم است.
در صورتی که جهت اعاده دادرسی جعلی بودن اسناد یا حیله و تقلب طرف مقابل باشد، ابتدای مهلت اعاده دادرسی، تاریخ ابلاغ حکم نهایی مربوط به اثبات جعل یا حیله و تقلب می باشد.
هرگاه جهت اعاده دادرسی وجود اسناد و مدارکی باشد که مکتوم بوده، ابتدای مهلت از تاریخ وصول اسناد و مدارک یا اطلاع از وجود آن محاسبه می شود. تاریخ یاد شده باید در دادگاهی که به درخواست رسیدگی می کند، اثبات گردد
کدام مرجع صالح رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی است؟
بر اساس قانون مرجع صالح جهت رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی دادگاهی است که حکم قطعی را صادر کرده است. بنابراین، اگر دادگاه بدوی حکم قطعی را صادر کرده باشد، همان دادگاه مرجع صالح جهت رسیدگی خواهد بود. همچنین در صورت قبول این درخواست دادگاه رسیدگی ماهوی کرده و حکم مقتضی صادر مینماید