اظهارنامه چیست؟
اظهارنامه چیست؟
مطابق ماده ۱۵۶ قانون آئین دادرسی مدنی اظهارنامه قضایی از جمله ابزار ها و امکاناتی است که قانون گذار در اختیار افراد گذاشته تا بدون طرح دعوی در محاکم اقدام به اعلام اراده و درخواست خویش به طرف مقابل نموده و در صورت امکان مسائل فی مابین را حل و فصل نمایند. ارسال اظهارنامه اختیاری است مگر در مواردی که قانون گذار مشخص و الزام نموده است.
پس اظهارنامه در مسائل یا دعاوی حقوقی وسیله ایست برای بیان اظهارات خود به طرف مقابل. چون اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در ایران به مخاطب ابلاغ می‌شود بنابراین امکان طرح دعوی بر اساس آن وجود دارد.
مثلاً اگر کسی خواهان حق خود باشد (قبل از طرح دعوی)، میتواند اجرا یا استیفای حق خود را به‌وسیله اظهارنامه از طرف مقابل بخواهد و در صورت عدم انجام آن اقدام به طرح دعوی کند.
نکته قابل اهمیت در اظهار نامه نبودن محدودیت در زمان تقدیم آن است به عبارت دیگر هر زمان که خواهان اراده کند میتواند اظهار نامه را بفرستد. عموماً از اظهار نامه قبل از طرح دعوای اصلی استفاده می‌شود. دادگاه صالح برای ارسال اظهارنامه، دادگاه محل اقامت خواهان است بر عکس دادخواست.
اظهارنامه چیست ؟ و شامل موارد زیر است:
مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده: اظهارکننده (کسی که اظهارنامه را می‌فرستد) مشخصات خود شامل نام، نام خانوادگی و نشانی را قید می‌کند.
موضوع اظهارنامه: عنوان مطلبی است که در متن اظهارنامه و قسمت خلاصه اظهارات شرح داده می‌شود.
مشخصات و اقامتگاه مخاطب: نام، نام خانوادگی و نشانی طرف خطاب اظهارکننده نوشته می‌شود.
خلاصه اظهارات: آنچه مورد نظر اظهارکننده است و می‌خواهد به طرف دیگر ابلاغ کند، تشریح کرده و توضیح می‌دهد.
خلاصه جواب: در این قسمت نیز دریافت‌کننده‌ی اظهارنامه، به اظهارات فرستنده پاسخ می‌دهد.
خواهان در بسیاری از موارد قبل از اینکه به تقدیم دادخواست و اقامه دعوا بپردازد، مطالب خود را با ارسال اظهارنامه به اطلاع طرف دعوا می‌رساند؛ مثلاً در موردی چنانچه موضوع دعوا مطالبه ۲۰ میلیون ریال وجه سفته باشد، به موجب اظهارنامه ارسالی به وی متذکر می‌شود که «شما به موجب یک فقره سفته به شماره فلان و به سررسید فلان، مبلغ ۲۰ میلیون ریال به اینجانب بدهکار هستید.
با توجه به رسیدن موعد مندرج در سفته مقتضی است ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به تأدیه بدهی خود اقدام کنید تا نیازی به اقامه دعوا در محاکم دادگستری نباشد.» گاهی اوقات همین اظهارنامه ارسالی برای طرف مؤثر واقع شده و او از ترس اقامه دعوا از سوی طلبکار، درگیر شدن در دادگستری و دریافت اخطاریه‌های متعدد و نیز حضور مأمور ابلاغ در محل سکونت یا کار خویش، به مذاکره تن می‌دهد و در نهایت بدون اقامه دعوا در داگستری که مستلزم صرف وقت و هزینه بسیار است، اظهارکننده به هدف خود که وصول طلبش است، می‌رسد. علاوه بر این اظهارنامه نوعی اولتیماتوم رسمی و اختیاری به طرف است و خواهان میتواند خسارت تأخیر تأدیه را از تاریخ ارسال اظهارنامه مطالبه کند.
اظهارنامه چیست؟ و چگونه می توان به اظهارنامه پاسخ داد؟
مخاطب اظهارنامه الزام و تکلیفی به پاسخ دادن به آن ندارد و مهلتی نیز برای پاسخ مخاطب از سوی قانونگذار تعیین نشده است. با این حال چنانچه تمایل به پاسخ دادن وجود داشته باشد، باید توجه داشت که اظهارات ممکن است به عنوان اقرار در دعوی بر علیه خود فرد مورد استناد قرار گیرد. بنابراین بهتر است بدون عجله و حتی‌المقدور پس از مشورت با یک وکیل دادگستری پاسخ اظهار شود.
موارد کاربرد اظهارنامه :
همانظور که در بالا اشاره کردیم، به صورت کلی اظهارنامه یکی از طرق دادخواهی می‌باشد که شخص مدعی پیش از اقدام به طرح شکایت و دعوا از طریق این ابزار اراده خود را به فرد اظهار شونده اعلام می‌کند. در ادامه شما را با انواع کاربرد اظهارنامه آشنا می‌کنیم:
۱.جهت مطالبه وجه (طلب از بدهکار) پیش از ارائه دادخواست مطالبه، می‌توان از طریق اظهارنامه اقدام به مطالبه وجه و حق کرد.
۲.هنگامی که شخصی جهت انجام امری متعهد باشد و در انجام آن سهل انگاری کند، فرد مقابل میتواند پیش از ارائه دادخواست الزام به ایفای تعهد، از طریق اظهار نامه انجام تعهد را از شخص درخواست کند.
۳.زمانی که زوجه منزل را ترک می‌کند و مرد خواستار دعوت وی با ارسال اظهارنامه عدم تمکین پیش از الزام به تمکین وی است.
۴.اگر افراد تصمیم به صلح با یکدیگر را داشته باشند نیز می‌توانند از طریق اظهارنامه این موضوع را به اطلاع فرد دیگر برساند.
۵.اگر فرد برای اثبات ادعا خود جهت مراجعه به دادگستری دلیلی نداشته باشد میتواند با استفاده از اظهار نامه و دریافت پاسخ از سمت فرد مقابل، به دادگاه مراجعه و به پاسخ فرد مقابل استناد کند.
۶.زمانی که شخصی تصمیم به وفای به عهد دارد و شخص مقابل از قبول آن خودداری می‌کند، طرف اول میتواند از طریق اظهارنامه این امر را عملی کند.
۷.یکی از مواردی که در آن ارسال اظهارنامه الزامی می‌باشد، زمانی است که مستاجر به دلیل اتمام مدت زمان اجاره تصمیم به تخلیه دارد اما موجر از دریافت و تحویل گرفتن خودداری می‌کند، فرد مستاجر باید از طریق ارسال اظهارنامه قضایی از وی درخواست قبول تحویل مال مورد اجاره را کند.
۸.یکی دیگر از موارد الزامی ارسال اظهارنامه هنگامی است که طرفین یک معامله به معرفی یک داور متعهد شده باشند و نخواهند یا نتوانند یک داور را با توافق انتخاب کنند.
۹.با توجه قانون تملک آپارتمان ها مصوب ۱۳۵۹ ، در شرایطی که فرد مالک یا استفاده کننده از پرداخت هزینه های مشترک در آپارتمان خودداری کند، دریافت این هزینه ها از طریق اظهار نامه درخواست می‌شود.
۱۰.بر اساس قانون مجازات انتقال مال غیر، اگر مالک ملکی از بروز معامله مال غیر آگاه شود و از آگاه کردن انتقال گیرنده مال غیر تا حداکثر یک ماه بعد از آن خودداری کند، در پرونده به عنوان معاون جرم شناخته می‌شود.
۱۱.بر اساس ماده ۱۳ قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶ اگر بیمه گر، تصمیم به فسخ بیمه کند باید مراتب را از طریق اظهارنامه یا یک نامه سفارشی به اطلاع بیمه گذار برساند و فسخ ۱۰ روز پس از ابلاغ به بیمه گذار شروع شود.
۱۲.مطابق با ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، زمانی که کارگر، سرایدار، خادم ( به صورت کلی هر امین دیگری ) بعد از ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه مالک مبنی بر مطالبه مال امانی از آن مال رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی به شمار می‌رود و طرف مقابل میتواند از امتیازات دعوای تصرف عدوانی (مانند رسیدگی خارج از مهلت) استفاده نماید.